Często pojawia się teza, iż chrześcijanie powinni w sposób stanowczy sprzeciwiać się karze śmierci oraz wojnie. Stawiana jest ona na podstawie piątego przykazania, które w powszechnej świadomości brzmi „nie zabijaj” i od którego nie ma wyjątków.
Poniżej krótko przeanalizuję, co tak naprawdę zawarte jest w Dekalogu oraz czego uczy Biblia o zabijaniu bliźnich. Zachęcam czytelnika, aby klikał w przypisy (tekst podkreślony linią kropkowaną), co umożliwi mu śledzenie wersetów. Jeżeli nie podałem inaczej, wersety podaje w tłumaczeniu Biblii Paulistów.
Tekst Dekalogu pojawia się w Biblii w dwóch miejscach: Wj 20:2-17 oraz Pwt 5:6-21. Biblijne wersety tłumaczone jako „nie zabijaj” przez "Katechizm katolicki" kardynała Pietro Gasparriego, który ukształtował powszechnie znany tekst Dekalogu, to odpowiednio: Wj 20:13 oraz Pwt 5:17.
W Starym Testamencie w obu tych miejscach występuje identyczne słowo תִֶּרְצָח („[nie] będziesz mordował”). Hebrajski trzon tego słowa (רצח) we współczesnym języku hebrajskim oznacza „morderstwo”, a w języku biblijnym „mordować, zabić, zmiażdżyć, uderzyć”. Kontekst wszystkich wystąpień w kanonie Starego Testamentu oraz pismach apokryficznych wskazuje na zabójstwo współplemieńca z powodów niegodziwych lub z zemsty.
Przeanalizujmy na przykładzie Kpł 20:16 jakim wyrazem określana jest kara śmierci w Starym Testamencie. Słowo „zabić” w tym wersecie dotyczy zarówno kobiety jak i zwierzęcia i określane jest rdzeniem „הרג”. Współczesny słownik hebrajski tłumaczy to słowo jako „zginąć, zabić, polec, zginąć tragicznie”, zaś słownik paleohebrajski pokazuje, że w czasach biblijnych słowo to miało dwa znaczenia: „zabijanie zgodne z prawem” i „rzeź”. Zabija JHWH, zabija przeciwnik w bitwie itd.
A zatem człowiek, który popełnił przestępstwo zasługujące na karę śmierci nie jest mordowany (רצח), a niejako sam się przeznacza na ofiarę zgodną z prawem (הרג). Można uznać, że przestępca w chwili popełnienia swojego czynu popełnia samobójstwo z odwleczonym momentem śmierci. Za taką autodestrukcyjną interpretacją przemawia dodatkowo aż sześciokrotne powtórzenie w 20 rozdziale Księgi Kapłańskiej - przy wymienianiu grzechów, za które groziła kara śmierci - wyrażenia „ich krew [spadnie] na nich”, co Biblia Paulistów trafnie oddaje jako „sami ściągnęli śmierć na siebie”.
Jeżeli zaś chodzi o zabijanie w trakcie wojny, to określane jest ono również poprzez czasownik „הרג”. Przykładem niech będą wersety: Wj 32:27, Joz 13:22 itd. Wskazuje to jasno, iż zadawanie śmierci w walce jest zabijaniem zgodnym z prawem – takim jak wymierzenie kary śmierci.
Choć Jezus wypełnił Prawo Mojżeszowe, to nadal obowiązujący pozostał Dekalog. I dlatego Nowy Testament również wyróżnia morderstwo spomiędzy innych sytuacji zadawania śmierci. Nawiązanie do piątego przykazania następuje w wersetach: Mt 5:21 (φονευσεις), Mk 10:19 (φονευσης), Rz 13:9 (φονευσεις), Jk 2:11 (φονευσεις). Subtelności tej nie uwzględniają starsze polskie tłumaczenia Pisma Świętego używające w tym miejscu najczęściej czasownika „zabijać”, podczas gdy wszędzie tam użyty jest grecki rzeczownik „φονευω” oznaczający „morderstwo”. Chlubnymi wyjątkami są:
Ciekawe jest słowo użyte w 1J 3:15 (morderca – ανθρωποκτονος). Występuje ono jeszcze tylko w jednym wersecie Nowego Testamentu – J 8:44, gdzie mowa jest o diable.
Tymczasem słowo „zabijać” jest w Nowym Testamencie określone albo metaforycznie (np. "odbierać komuś życie" – jak w J 10:18; "strawić, unicestwić, zniszczyć" – jak w Łk 9:54; "ugodzić, porazić" – jak w Dz 12:23) albo innym słowem niż to użyte w kontekście piątego przykazania (Dz 5:33, 9:23 i dalsze – ανελειν; J 10:10 – θυση). Łącznie w Nowym Testamencie występuje 14 określeń na zabijanie, a tylko jedno z nich może być przetłumaczone jako mordowanie. I właśnie to słowo jest konsekwentnie używane przy powoływaniu się na piąte przykazanie.
Zarówno Starym Testamencie (w wielu miejscach) jak i w Nowym Testamencie (w Rz 13:1-4) dopuszczana jest kara śmierci sprawowana przez władze świeckie (tzw. „prawo miecza”). Nie jest również nigdzie zabronione zadawanie śmierci w czasie wojny. Oczywiście ważny jest też kontekst. Wyklucza on na przykład uznanie za sprawiedliwą wojnę chrześcijan z chrześcijanami (J 15:17, 1P 1:22).
Piąte przykazanie ewidentnie zakazuje mordować w znaczeniu zabijania z niegodziwych pobudek lub z zemsty. Nowy Testament odwołując się do Starego robi to bardzo ściśle, co niestety często gubią tłumacze na język polski i jest to źródłem omawianych nieporozumień.
Nie ma zaś w Biblii ani jednego miejsca, które zakazywałoby zabijania definitywnie i w każdej sytuacji.